Uitgelicht
Wie gaat verduurzaming van warmtenetten betalen?
De Wet Collectieve Warmtevoorziening (WCW) heeft o.a. een CO2-emissieloze warmtevoorziening in 2050 tot doel.
Omdat de grote bestaande warmtenetten nog voornamelijk worden gevoed uit fossiele bronnen zullen deze verduurzaamd moeten worden. Mogelijk moeten de netten worden omgebouwd naar lagere temperaturen. Dit gaat gepaard met hoge investeringen.
Een ander doel van de WCW is meer transparantie over de tarieven voor gebruikers die op kosten gebaseerd gaan worden. Dit betekent dat de kosten voor de verduurzaming van de netten in principe bij de eindgebruiker terecht gaan komen. De Raad van State constateert hier in haar advies over de WCW (april 2024) zelfs een frictie tussen duurzaamheid en betaalbaarheid: https://www.raadvanstate.nl/actueel/nieuws/april/vraagteken-collectieve-warmtevoorziening/
Bij uitbreiding van bestaande grote warmtenetten, waar het Klimaatakkoord op in zet, zijn er eigenlijk dubbele investeringen (eerst de uitbreiding en dan nog eens de verduurzaming ervan).
Hoe lang blijft deze doodlopende weg (warmtenetten als doel ipv middel) nog gevolgd worden?
Warmte- én koudenetten hebben grote potentie in Den Haag
In de binnenstad van Den Haag wordt al veel Warmte en Koude Opslag (WKO) toegepast. In het kader van Energierijk Den Haag is in augustus 2023 een rapport verschenen. Het onderzoek is in opdracht van veertien partijen waaronder gemeente Den Haag, provincie Zuid-Holland en het Rijks Vastgoed Bedrijf uitgevoerd en toont aan dat deze WKO’s verbonden kunnen worden met ZLT-netten en nog meer gebouwen kunnen verwarmen en koelen: 3 tot 5.000 woningequivalenten.
De voordelen zijn evident: verduurzaming van de gebouwen, hoge CO2-reductie op korte termijn, synergie met aquathermie en zonthermie, lokale energie, koude levering, minder hittestress, weinig ruimtelijke impact en lagere piekbelasting elektriciteitsnet.
Een andere belangrijke uitkomst is dat deze netten niet meteen grootschalig aangelegd hoeven te worden, maar dat dat gefaseerd in kleine clusters kan. De partijen willen vaart maken met het gebruik van duurzame bronnen op lokaal niveau en willen een business case opstellen en een proefproject.
Kansen voor warmtenetten van energiecoöperaties
Er is nog veel onduidelijk over hoe warmtenetten gaan bijdragen aan de warmtetransitie. Maar nog net voor de val van het kabinet is de positie voor coöperatieve warmteprojecten verduidelijkt in een brief van de minister van 6 juli jl.
Dat is een positieve ontwikkeling voor energiecoöperaties en voor bewoners, omdat hiermee de sociale component van de warmtetransitie beter vorm kan krijgen. De coöperaties werken zonder winstoogmerk en zijn in staat om aan de voorkant van warmteprojecten bewoners te betrekken. Ook zijn ze beter in staat om de (energetische) kwaliteit van warmtenetten te borgen.
Eerder was aangekondigd dat warmtebedrijven een publiek meerderheidsbelang dienen te krijgen. In de Wet Collectieve Warmtevoorziening (Wcw) zullen nu warmtegemeenschappen een gelijke positie krijgen als de publieke warmtebedrijven. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2023/07/06/kamerbrief-wet-collectieve-warmtevoorziening
Zeer Lage Temperatuur netten geven beste milieueffect
Een vergelijking is gemaakt van MT (70/40°C), LT (55/35°C) en ZLT (15/8°C) warmtenetten met behulp van Levens Cyclus Analyses. Daarbij is gekeken naar verschillende milieuaspecten zoals opwarming van de aarde, verzuring etc. De verschillende componenten van de netten zijn voor de gehele levensduur beschouwd voor 1000 woningen. Het blijkt dat ZLT netten de minste milieubelasting geven. Het energieverbruik tijdens de levensfase geeft hiervoor de doorslag. Lees meer over het onderzoek van LBP|Sight en Deltares: https://topsectorenergie.nl/nl/kennisbank/milieuprestaties-en-circulariteit-van-warmtenetten/
Outlook energiesystemen 2050
Het Expertteam Energiesysteem 2050 heeft beschreven hoe een rechtvaardig, robuust en duurzaam energiesysteem er straks uit ziet. Lokaal betekent dat voor de warmtevoorziening: vraagreductie en individuele/kleinschalige oplossingen met warmtepompen en zon-pv. Bij dichte bebouwing aangevuld met lage temperatuurnetten met lokale bronnen. Als toekomstbestendig voorbeeld worden 5e generatie warmtenetten gesteld. Lees meer in hoofdstuk 4 in het rapport https://www.etes2050.nl/publicaties/outlookenergiesysteem2050/default.aspx
Warmte én koudenetten kansrijk
Door klimaatverandering wordt het steeds warmer. Volgens het KNMI gaat het aantal graaddagen (een maat voor de warmtebehoefte in gebouwen) tot 2050 met ongeveer 20% afnemen. Het aantal koeldagen (maat voor koudebehoefte) gaat bijna verdubbelen.
Samen met andere ontwikkelingen, zoals extra isolatie, groeien de warmtevraag en koudevraag van woningen naar elkaar toe. Voor utiliteit zal de koudevraag zelfs hoger worden dan de warmtevraag.
WKO (Warmte Koude Opslag) met 5e generatie (zeer lage temperatuur) warmte én koudenetten bieden hiervoor een kansrijke oplossing.
Interessant rapport: https://ce.nl/publicaties/kansen-voor-warmte-koudenetten/
Hopelijk komt er bij het uitwerken van de Transitie Visies Warmte meer aandacht voor koude.
Omkering van het energiesysteem
Professor Annelies Huygen verwondert zich over de huidige aanpak van de warmtetransitie. In haar afscheidsrede (5 februari 2025) roept ze op om op een andere manier naar het energiesysteem te kijken.
Ze noemt acht omkeringen die nodig zijn. Bijvoorbeeld: ga van warmtenetten naar integrale systemen; kijk daarbij ook naar koude en elektriciteit. Een andere: denk vanuit de toekomst en niet vanuit het verleden. Ook adviseert ze bottom-up te werken. Dan kunnen burgers meer betrokken worden en komen 5e generatie warmtenetten beter in beeld.
Vergelijking van warmtenetten met hybride warmtepompen
Dat de duurzaamheidsprestaties van traditionele warmtenetten vaak worden overschat blijkt uit een analyse van Roald Arkesteijn en Sjak Lomme https://energeia.nl/collectieve-warmtenetten-versterken-netcongestie/.
Bij gebruik in een groot warmtenet is de COP van de warmtepomp ongeveer 3. Ook geothermie, waarvoor nog een warmtepomp voor opwaardering nodig is, haalt maar een totale COP van 6. Daar zijn de verliezen van het warmtenet nog niet in verwerkt.
Ook wordt ingegaan op het elektriciteitsverbruik van warmtenetten.
Grote - en kleine warmte/koude netten
Op 23 maart 2025 mocht ik een presentatie geven over warmtenetten tijdens een webinar van het Gebruikersplatform Bodemenergie.
Ik ben ingegaan op de energetische aspecten van grote – en kleine warmtenetten, warmteverliezen, beschikbare bronnen, het effect van koudelevering en CO2-emissies.
Het webinar is terug te zien op: https://gebruikersplatform.bodemenergie.nl/experts-delen-ervaring-met-warmtenetten-tijdens-leerzaam-webinar/
De presentatie en een verslag staan hier ook.